بازگشت هیجان به دنیای شطرنج با کمک بازی‌های آنلاین

الکساندار بوتِز (Alexandra Botez) جمعه گذشته جلوی سه نمایشگر کامپیوتر، وبکم و میکروفونش نشسته بود و در حالی که داشت بازی شطرنج خود را می‌باخت، گفت: ” به نظر خوب نمی‌رسه اما خب اون خیلی سریع هم نیست. اون خوب بازی نمی‌کنه  و کند هست، پس امیدوارم که بتونم این بازی رو ببرم.”

بوتزِ با 24 سال سن بازیکنی خوب و سریع است. او دارای عنوان استاد فیده بوده و اولین رئیس خانم کلاب شطرنج دانشگاه استنفورد است و کماکان به عنوان بهترین بازیکن شطرنج کانادا نیز شناخته می‌شود. در حالت عادی او نباید در یک بازی آنلاین در مقابل یک بازیکن بی‌نام اوضاع جالبی نداشته باشد.

اما خب در نمایشگر سمت راست، بوتز در حال صحبت با بیش از هزار بیننده خود بود که داشتند بازی او را می‌دیدند و او هم گاهی توضیحاتی در مورد بازی می‌داد، کمی کُری می‌خواند و البته از کسانی که به او کمک مالی می‌کردند، تشکر می‌کرد.

 بازیکنانی همچون بوتز را می‌توان نمایان‌ترین سفیران شطرنج و اولین‌ها در زمینه‌ی سرگرم سازی مردم از طریق این بازی دانست که البته دومی جای بحث دارد. اگر به صورت رسمی می‌شد که بازی شطرنج سر پول باشد، دقیقاً شبیه کاری می‌شد که افرادی همچون بوتز آن را انجام می‌دهند.

بوتز که گفته بود از 8 سالگی با دیگران سر شطرنج شرط می‌بسته است، حالا به شکست سنگین دیگر بازیکن‌ها در بازی‌های آنلاین می‌پردازد. اما در حال حاضر بازیکن پیش روی او کم‌تر از 30 ثانیه زمان داشت. “بزارید این یارو رو فِلَگ (Flag) کنیم”، منظور این حرف بوتز این بود که کاری کند تا زمان حریفش تمامش شود اما موفق نشد و در نهایت بازی را باخت.

چند ثانیه بعد بازی دیگری را با حریفی تازه آغاز کرد چون شغل او استریم شطرنج است. او 6 روز در هفته جلوی نمایشگرهای خود می‌نشیند تا با افراد مختلف روی اینترنت شطرنج بازی کند و با مخاطبین خود نیز در ارتباط باشد. او بخشی از جمعیت در حال رشد شطرنج بازانی است که می‌خواهند، جای پای استریمرهایی بگذارند که با انجام بازی‌هایی مثل فورتنایت (Fortnite) یا لیگ آو لجندز (League of Legends) به شهرت رسیده‌اند.

در حال حاضر بازی‌های آنلاین به شدت محبوب شده و بازار در حال رشدی دارند و افرادی همچون تایلر بلوینز (Tyler Blevins) که او را با نام نینجا می‌شناسیم، توانسته‌اند با انجام این بازی‌ها به ستاره‌های بزرگی در این بازار بدل شوند.

البته شطرنج به عنوان یک بازی آنلاین، بازار بسیار کوچک‌تری دارد اما به سرعت در حال رشد است. در توییچ که محبوب‌ترین پلت‌فرم لایواستریم بازی‌های آنلاین است، به گفته آمار این کمپانی، مدت زمانی که کاربران به تماشای بازی‌های شطرنج می‌پردازند از سال 2016 تا کنون 500 درصد افزایش داشته است.

همین رشد باعث شده تا بوتز که از سپتامبر به لایو استریم تمام‌وقت می‌پردازد بتواند بیش از 60 هزار دنبال کننده در توییچ برای خود جذب کند.

در واقع همان قدری که لایواستریم کردن توانسته راهی جدید برای درآمدزایی از توانایی‌های خود در شطرنج به افرادی همچون بوتز نشان دهد، باعث شده تا جان تازه‌ای به یکی از قدیمی‌ترین بازی‌های تاریخ نیز بخشیده شود.

بوتز در این رابطه می‌گوید: ” دیوانه کننده است که چنین تمایل و پشتیبانی از تماشاگران آنلاین خود در رابطه با شطرنج می‌بینم. این بازی همیشه یکی از علایق اصلی من بوده اما هیچ‌وقت بازی محبوبی نبود. هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که امروز به این سطح از محبوبیت برسد.”

فرهنگ جدید شطرنج

شطرنج حدوداً از 4 سال پیش در توییچ موردتوجه قرار گرفت آن هم وقتی که این کمپانی یک قرارداد همکاری با Chess.com بزرگ‌ترین وب‌سایت شطرنج با حدود 33 میلیون کاربر بست.

جاستین دلاریو (Justin Dellario) نایب‌رئیس بخش بازی‌های آنلاین توییچ در این رابطه گفته بود: “در میان شکل‌‌های مختلفی از بازی‌های رقابتی در توییچ، شطرنج به نظر می‌رسد یکی از قابل‌توجه‌ترین رشدها را در بازه‌ای مشخص در میان دیگر بازی‌های آنلاین در جهان داشته است.”

رشد بازی‌های آنلاین -در هر دو صورت رقابتی و حالت بازی‌های آنلاین دوستانه- اولین بار در دهه 90 میلادی و اوایل سال‌های 2000 در حال شکل گرفتن بود. نیوزو (Newzoo)، کمپانی بازاریابی بازی‌های ویدیویی و بازی‌های آنلاین پیش‌بینی کرده بود که در سال 2019 بازار این رقابت‌ها تا 1.1 میلیارد دلار ارزش خواهد داشت. توییچ در حال حاضر با فاصله بزرگ‌ترین پلت‌فرم بازی‌های آنلاین به حساب می‌آید.

البته شطرنج شاهد چنین رشدی نبوده و با این که زمان زیادی از وارد شدنش به دنیای بازی‌های آنلاین رقابتی نمی‌گذرد، برای جذب مقدار پولی که کمک کند تا رشد آن تداوم پیدا کند، با مشکل مواجه است.

نیک بارتون (Nick Barton) مدیر توسعه تجاری Chess.com البته می‌گوید: ” زمانی بود که حتی مسابقات قهرمانی جهان به خاطر نبود اسپانسر مناسب برگزار نشده.”

چسبرا (Chessbrah) اولین کمپانی بوده که حول محور استریم شطرنج ساخته شد. اریک هانسن (Eric Hansen) استاد بزرگ شطرنج که 27 سال سن دارد، اولین بار در سال 2015 از واژه چسبرا استفاده کرد و سپس نام خود را به عنوان استریمر به این اسم تغییر داد. حالا همه از او به عنوان اولین نفری که شطرنج را به عنوان بازی اصلی خود در استریم رقابت‌های آنلاین انتخاب کرد یاد می‌کنند. چسبرا حالا 100 هزار دنبال کننده در توییچ دارد. او در مورد کودکی خود می‌گوید: “من با تماشای بازی‌های کشتی و ریلیتی شوها بزرگ شدم و آن‌ها تأثیر زیادی روی من داشتند.”

او کانالش را به تنهایی رشد داد و سپس دیگر بازیکن‌های شطرنج را به خدمت گرفت تا به وی کمک کنند. چسبرا حالا 6 برنامه‌نویس تمام‌وقت برای کانال توییچ و یوتیوبر خود دارد. این کانال‌ها چیزهایی مثل هودی، تی‌شرت و کلاه با آرم وب‌سایت و شعار “به فرهنگ جدید شطرنج بپیوندید” را به فروش می‌رسانند.

هانسن روزهای روشنی را برای شطرنج پیش‌بینی می‌کند. او به تاریخ این بازی، نفوذ بین‌المللی‌اش و این که برای انجام آن نیاز به کامپیوتر گران‌قیمت ندارید، اشاره کرد.

البته خیلی از خیلی دیگر از استریمرهای شطرنج همچون هانسن استاد بزرگ نیستند. بعضی از آن‌ها تازه کارانی هستند که همراه مخاطبین خود به یادگیری شطرنج می‌پردازند. برای مثال به GoldDustTori اشاره کرد که حالا بیش از یک سال است که به استریم می‌پردازد و توانسته در این مدت رده‌بندی خود را افزایش داده و 600 امتیاز جمع کند.

اگر چه استریم کردن چنین کاربرانی نتوانسته آن‌قدر پول وارد این بازی کند که کلیت وضعیت اقتصادی‌اش را تغییر دهد، اما این استریمرها می‌توانند مخاطبین بیشتری را به شطرنج سوق دهند و همین ممکن است باعث جذب اسپانسرهای بیشتر شود که به طور کلی جذب آن‌ها بسیار سخت است.

همچنین بعضی تورنمنت‌های بزرگ شطرنج نشان‌ داده‌اند که می‌توانند به رویدادهای معتبری بدل شوند. به گفته توییچ، مسابقات جهانی شطرنج در سال 2018 توانسته بود 4.4 میلیون بیننده را جذب کند.

بوتز در مقابل استاد بزرگ شطرنج جهان

ترکیب شطرنج و بازی‌های آنلاین رقابتی باعث شده تا بازیکن‌های زیادی که ممکن بود از این ورزش دست بکشند، پای شطرنج بمانند. بوتز یکی از این افراد است.

بسیاری از بازیکنان شطرنج  (به خصوص کم سن و سال‌ترها) که در سطح بالا بازی می‌کنند، ممکن است در نهایت از بازی دست بکشند. بوتز حتی مدرسه راهنمایی از معلم‌های خود خواسته بود تا زمانی که در مسابقات قهرمانی شمال آمریکا شرکت می‌کند به همکلاسی‌هایش درباره دلیل غیبتش دروغ بگویند. او نگران بود که وجهه او در میان همکلاسی‌هایش خراب می‌شود.

ساعت‌ها یادگیری مداوم برای بازی‌های بزرگ در کنار ناامیدی‌هایی که بعد از عملکرد ضعیف پیش می‌آمد نیز از دیگر مشکلات این بازی بود. او در تورنمنتی شرکت کرده بود که با برد در آن بورسیه می‌شد و فشار حاصل از این تجربه باعث شد تا در نهایت برای مدتی از بازی خداحافظی کند. البته او تصمیم نداشت هیچ‌وقت به بازی برگردد: “بازی دیگر لذتی نداشت.”

داستانی آشنا در دنیای شطرنج که حتی بازیکنان خیلی با استعداد نیز شاید نتوانند در آن به درجات بالا برسند و از آن درآمد داشته باشند. در واقع راه‌های بسیار کمی برای درآمدزایی از طریق شطرنج داشته باشند و البته چیز زیادی برای لذت بردن بازیکن‌های معمولی و نیمه‌حرفه‌ای نیز باقی نمانده است.

حتی برای بازیکنی همچون بوتز نیز تماشای بازی‌های سطح بالای شطرنج و تفسیر آن‌ها ممکن است حوصله‌ سر بر باشد. در این‌گونه بازی‌ها، زمان زیادی به هر طرف داده می‌شود و گاهی ممکن است یک بازی ساعت‌ها طول بکشد و در نهایت مساوی تمام شود.

بوتز در این باره می‌گوید: “این‌گونه پخش زنده‌ها عموماً خیلی تکنیکال و حوصله‌ سربر هستند و من از آن‌ها متنفرم.”

بوتز استریم کردن را از کالج شروع کرد. این کار خاطرات دوست داشتنی از دوران شطرنج بازی کردن را برای او زنده می‌کرد، زمانی که بین راندها یا بازی‌های مختلف تعداد زیادی از بازیکن‌ها به بازی بلیتز یا بولت (بازی‌های شطرنجی که زمان آن‌ها باید 10 دقیقه یا کم‌تر باشد) می‌پرداختند و برای هم کوری می‌خواندند.

یکی از شناخته‌شده‌ترین بازی‌ها که البته جالب‌ترین کری خوانی‌ها را نیز در بر داشت، بازی بوتز در مقابل بن فینه گولد (Ben Finegold) بود. بوتز با بازی در اینترنت بزرگ شده بود در صورتی که فینه گولد در رده‌های بالای دنیای واقعی شطرنج بازی می‌کرد.

او پسر استاد بزرگ فینه گولد بود که زمانی به انجام این بازی می‌پرداخت که حضور بابی فیشر، توجهات را به شطرنج در اوج خود برده بود.

فینه گولد: “آنقدری که فکر می‌کردم بازی طول نکشید. حالا با وجود دنیای اینترنت همه چیز در حال تغییر است و حالا آمریکا واقعاً در شطرنج قوی شده است.”

او از دهه نود میلادی تا بعد از 2010 جزو رده‌های بالای جدول آمریکا بود و عنوان استاد بزرگ را نیز کسب کرد، یعنی بالاترین عنوان برای یک شطرنج باز.

در آن زمان شطرنج به مرور به سمت آنلاین شدن می‌رفت. اینترنت باعث شده بود که بازیکن‌ها بتوانند از خانه و خیلی راحت باهم در سراسر دنیا به رقابت بپردازند. اولین بازی اینترنتی شطرنج در سال 1992 انجام شد که در نهایت به تأسیس “کلاب شطرنج اینترنت” منجر شد و هنوز هم به فعالیت مشغول است. از آن زمان سایت‌های زیادی در زمینه شطرنج شکل گرفتند که از جمله آن‌ها می‌توان به Chess.com، Lichess یا Chess24 اشاره کرد.

به گفته فینه گولد، حالا اکثر بازی‌های شطرنج به صورت اینترنتی برگزار می‌شود.

با معرفی پلت‌فرم‌های ویدیویی بر روی اینترنت، درهای جدیدی برای تولد محتوای آنلاین در زمینه شطرنج باز شد. فینه گولد‌ بر این باور است که کلاب شطرنج سنت لوییس (Saint Louis) در سال‌های 2010 به آپلود ویدیوهای بازی او روی یوتیوب می‌پرداخت.

حالا فینه گولد‌ 5 یا 6 بازی در هفته را به صورت زنده استریم می‌کند. توضیحات او در زمان بازی عموماً با شوخی‌های زیادی همراه است که بعضی از آن‌ها به قابلیت‌های جالب شطرنج آنلاین معطوف است.

بازی‌های فینه گولد‌ در دنیای واقعی که با آن بزرگ شده، چندین ساعت طول می‌کشیدند اما بازی‌های آنلاین عموماً کم‌تر از 10 دقیقه خواهند بود. یعنی بازیکن‌ها باید سریع‌تر بازی کنند که یعنی باید مسیرهای بازی را از قبل به خوبی یاد گرفته باشند. به این گونه مسیرها به اصطلاح “تئوری” گفته می‌شود.

فینه گولد‌ نیز هر وقت از چندین حرکت عجیب استفاده می‌کند که هیچ‌وقت در بازی‌های طولانی جواب‌گو نبوده با این واژه شوخی می‌کند.

 بردن هنوز هم از اهمیت بالایی برخوردار است. وقتی بوتز در حال استریم است، عموماً بازیکن‌های پیش روی او شرایط بازی را از تن صدای او حدس می‌زنند. اما در نهایت بازی‌های آنلاین یک نوع ساده‌انگاری را در ارتکاب اشتباه در بازی به وجود آورده است.

بوتز گامبیت

بوتز حالا به کلمه‌ی بوتز گامبیت (Botez Gambit) در دنیای شطرنج معروف شده است. خیلی از بازیکن‌های دنیای شطرنج از استراتژی مخصوص خود (که در شطرنج به آن گامبیت می‌گویند) استفاده می‌کنند و نام خودشان را نیز رویش می‌گذارند، اما استراتژی بوتز متفاوت است. بوتز گامبیت به موقعیتی گفته می‌شود که بازیکن اشتباهاً وزیر خود را از دست می‌‌دهد و در نهایت به شکست در بازی منجر می‌شود.

بوتز می‌گوید که از این موضوع واقعاً خجالت می‌کشد و البته خود او هم ویدیویی از این اشتباه که بارها در بازی‌های مختلف انجام داده، در یوتیوب به اشتراک گذاشته. کاری که سال‌های قبل شاید اصلاً به ذهن کسی هم خطور نمی‌کرد. از طرفی می‌گوید: “اشکالی ندارد که اشتباه کند. از آن بگذرید و از بازی لذت ببرید.”

فینه گولد نیز در نهایت آینده‌ای روشن برای استریمینگ شطرنج متصور می‌شود: “شطرنج می‌تواند مفرح باشد. همیشه نیاز نیست که بازی را خیلی جدی انجام دهید.”